روند بهبود زخم
روند طبیعی بهبود زخم مجموعه ای از واکنش های سلولی و شیمیایی در بدن و به طور اختصاصی در محدوده زخم می باشد که بلافاصله از زمان بروز زخم شروع شده و تاماهها و شاید سالها پس از بهبود زخم و بسته شدن آن ادامه پیدا کند.
در زخم حاد روند التیام زخم به طور طبیعی سیر بهبود را طی می نماید ولی در زخم مزمن یا غیرقابل التیام به علت دخالت یک عامل داخلی یا خارجی زخم، در یکی از مراحل بهبود متوقف شده و روند التیام زخم کند و یا مختل می شود. به محض ایجاد زخم بدن وظیفه دارد چند واکنش را به طور همزمان شروع و ادامه دهد که شامل: جلوگیری از خونریزی، پیشگیری ازهجوم باکتری و میکروارگانیسم ها و برداشت بافت مرده و اجسام خارجی از موضع زخم و تولید بافت جدید در زخم می باشد.
به طور خلاصه مراحل بهبود زخم عبارتند از:
مرحله التهابی:
همزمانی پاسخ های بیوشیمیایی در مسیر داخلی و خارجی، تشکیل لخته ، انقباض و تخریب فیبرین آن و در نهایت کوچک شدن لخته را سبب می شود.
مرحله بافت سازی ( از 2 روز تا 3 هفته پس از ایجاد زخم)
مرحله بازسازی و بلوغ ( از سه هفته تا 2 سال پس ازایجاد زخم)
می توان روند التیام زخم را به طور ساده به ساختن خانه در یک زمین با زباله های ساختمانی تشبیه کرد:
مرحله اول: ابتدا لازم است تمام نخاله ها و زباله های ساختمانی توسط سلولهای کارگر از محوطه زخم خارج گردند و محوطه زخم جهت ساخت آماده گردد. این عمل در بدن توسط گلبولهای سفید خون، سلولهای بیگانه خوارو سیستم ایمنی بدن انجام می شود به نحوی که سبب پاکسازی موضع زخم از اجسام خارجی ، بافت های مرده و میکروارگانیسم های عفونی می گردد. دبریدمان (به طور مفصل توضیح داده خواهد شد) در این مرحله نقش به سزایی در پاکسازی موضع زخم و آماده سازی بستر زخم دارد.
مرحله دوم: دراین مرحله پایه و اساس بافت پرکننده زخم شکل یافته و باتشکیل کلاژن، الاستین و مویرگهای خونی جدید، بافت همبند گرانوله قرمز رنگ در فضای خالی داخل زخم تشکیل می گردد. این مرحله دقیقا" شبیه به ساختن دیوارها و لوله کشی در ساخت خانه می باشد.
مرحله سوم: در این مرحله لازم است بر روی بافت تازه تشکیل شده، پوشش سلولهای اپی تلیال قرار گیرد، این سلولها شبیه به سقف خانه لایه های زیرین را محافظت می نمایند.
مرحله چهارم: در این مرحله کلاژن تشکیل شده در مراحل قبل تغییر شکل داده و از میزان عروق خونی موجود در موضع زخم کاسته می شود.به همین دلیل از برجستگی محل زخم بهبود یافته کاسته شده و رنگ زخم کم رنگ می شود. ایجاد بافت هیپرتروفیک (جای زخم) و کلوئید ارتباط نزدیکی با این مرحله دارد. این مرحله شبیه به دکوراسیون داخلی و تزئینات داخل ساختمان می باشد.
انواع ترمیم زخم
خصوصیات زخم |
ترمیم اولیه |
ترمیم ثانویه |
ترمیم تاخیری |
مثال |
زخم جراحی |
زخم های مزمن پا |
زخم باز شده جراحی |
وضعیت لبه های زخم |
کنار هم قرار گرفتن لبه های زخم |
باز گذاشتن لبه های زخم |
از ابتدا لبه های زخم کنار هم قرار ندارند |
عفونت |
وجود ندارد |
اغلب وجود دارد |
اغلب وجود دارد |
میزان بافت گرانوله |
کم |
زیاد |
زیاد |
تشکیل اسکار هیپرتروفیک |
کم تا ناچیز |
بسیار بزرگ |
بزرگ |
سرعت بهبودی |
سریع |
خیلی کند |
کند |