بهبود زخم و مراحل آن

روند بهبود زخم

روند طبیعی بهبود زخم مجموعه ای از واکنش های سلولی و شیمیایی در بدن و به طور اختصاصی در محدوده زخم می باشد که  بلافاصله از زمان بروز زخم شروع شده و تاماهها و شاید سالها پس از بهبود زخم و بسته شدن آن ادامه پیدا کند.

در زخم حاد روند التیام زخم به طور طبیعی سیر بهبود را طی می نماید ولی در زخم مزمن یا غیرقابل التیام به علت دخالت یک عامل داخلی یا خارجی زخم، در یکی از مراحل بهبود متوقف شده و روند التیام زخم کند و یا مختل می شود. به محض ایجاد زخم بدن وظیفه دارد چند واکنش را به طور همزمان شروع و ادامه دهد که شامل: جلوگیری از خونریزی، پیشگیری ازهجوم باکتری و میکروارگانیسم ها و برداشت بافت مرده و اجسام خارجی از موضع زخم و تولید بافت جدید در زخم می باشد.

 به طور خلاصه مراحل بهبود زخم عبارتند از:

مرحله التهابی:

• هموستاز پاسخ بدن بلافاصله پس از ایجاد زخم بوده و با اتقباض عروق آسیب دیده در / نزدیک موضع زخم و پس از آن تجمع پلاکتی و تشکیل لخته می باشد.
• آسیب به دیواره داخلی مویرگها (آندوتلیوم) سبب مشخص شدن فیبرهای کلاژن می گردد.
• پلاکتها به فیبرهای کلاژن موجود در دیواره داخلی عروق آسیب دیده، چسبیده و پلاک پلاکتی(لخته) تشکیل می شود.
• ترشح پروستوگلاندین ها، سروتونین و آدونوزین دی فسفات توسط پلاکتها
• جذب پلاکت بیشتر توسط فسفولیپیدها و انقباض بیشتر عروق و بزرگ تر شدن لخته

همزمانی پاسخ های بیوشیمیایی در مسیر داخلی و خارجی، تشکیل لخته ، انقباض و تخریب فیبرین آن و در نهایت کوچک شدن لخته را سبب می شود.

• آسیب بافتی سبب آزادسازی فاکتورهای تشکیل لخته و مواد موثر بر فعالیت عروقی نظیر هیستامین می شود.
• عروق خونی نفوذپذیر و گشاد می شوند.

مرحله بافت سازی ( از 2 روز تا 3 هفته پس از ایجاد زخم)

• تشکیل بافت جدید در موضع زخم
• تشکیل عروق خونی
• جمع شدن و انقباض لبه های زخم
• مهاجرت سلولهای اپی تلیال جهت بستن زخم

مرحله بازسازی و بلوغ ( از سه هفته تا 2 سال پس ازایجاد زخم)

• ساخت وتشکیل کلاژن جهت افزایش مقاومت بافت تازه تشکیل شده
• کاهش میزان عروق داخل بافت به میزان طبیعی

می توان روند التیام زخم را به طور ساده به ساختن خانه در یک زمین با زباله های ساختمانی تشبیه کرد:

مرحله اول: ابتدا لازم است تمام نخاله ها و زباله های ساختمانی توسط سلولهای کارگر از محوطه زخم خارج گردند و محوطه زخم جهت ساخت آماده گردد. این عمل در بدن توسط گلبولهای سفید خون، سلولهای بیگانه خوارو سیستم ایمنی بدن انجام می شود به نحوی که سبب پاکسازی موضع زخم از اجسام خارجی ، بافت های مرده و میکروارگانیسم های عفونی می گردد. دبریدمان (به طور مفصل توضیح داده خواهد شد) در این مرحله نقش به سزایی در پاکسازی موضع زخم و آماده سازی بستر زخم دارد.

مرحله دوم: دراین مرحله پایه و اساس بافت پرکننده زخم شکل یافته و باتشکیل کلاژن، الاستین و مویرگهای خونی جدید، بافت همبند گرانوله قرمز رنگ در فضای خالی داخل زخم تشکیل می گردد. این مرحله دقیقا" شبیه به ساختن دیوارها و لوله کشی در ساخت خانه می باشد.

مرحله سوم: در این مرحله لازم است بر روی بافت تازه تشکیل شده، پوشش سلولهای اپی تلیال قرار گیرد، این سلولها شبیه به سقف خانه لایه های زیرین را محافظت می نمایند.

مرحله چهارم: در این مرحله کلاژن تشکیل شده در مراحل قبل تغییر شکل داده و از میزان عروق خونی موجود در موضع زخم کاسته می شود.به همین دلیل از برجستگی محل زخم بهبود یافته کاسته شده و رنگ زخم کم رنگ می شود. ایجاد بافت هیپرتروفیک (جای زخم) و کلوئید ارتباط نزدیکی با این مرحله دارد. این مرحله شبیه به دکوراسیون داخلی و تزئینات داخل ساختمان می باشد.

انواع ترمیم زخم